Skład i łamanie tekstu
Chciałbym przedstawić „szczyptę” zasad związanych ze składem i łamaniem tekstu. Oczywiście „osoby dobrze zorientowane w sztuce typografi mogą instrukcje te niemal dowolnie interpretować”.
Tytuły
- Tytuły powinny być podobne w całej publikacji.
- Nie dzielimy tytułów. W przypadku wielowierszowych tytułów przenosimy wyrazy do kolejnych wierszy dbając o to, aby stanowiły odrębną, logiczną całość. Wyjątkiem od tej reguły jest przypadek, gdy wielowierszowy tytuł zajmuje całą szerokość wąskiego łamu.
- Staramy się optycznie wyrównać wiersze.
Tekst
- Tekst właściwy powinien być jednolity w całej pracy – krój, rozmiar i interlinia.
- Tekst wyróżniamy za pomocą pogrubień, kursywy i rozstrzelenia.
- Nie wyróżnia się całych akapitów.
- Nie składa się większej partii tekstu wersalikami.
- Akapity można wyróżniać wcięciem akapitowym lub zwiększonym odstępem. Raczej nie stosuje się obu naraz.
- Na końcu wiersza nie należy zostawiać pojedynczych liter.
- Nie należy przenosić wyrazów czteroliterowych.
- Stosujemy pojedyncza spację.
- Spacja występuje zawsze po przecinku, kropce.
- Kropka przylega do znaku:
- na końcu zdania
- po skrótach
- przy wyliczeniach cyframi arabskimi
- Wielokropku nie oddziela się spacjami. Po wykrzykniku stawia się dwie kropki wielokropku.
- Tekst ujęty w nawiasie nie jest oddzielony od niego spacjami.
- Tekst ujęty w cudzysłów nie jest oddzielony od niego spacjami.
- Jako cudzysłów drugiego stopnia można stosować przecinki i apostrofy, jednak błędne jest wykorzystywanie ich jako cudzysłów pierwszego stopnia.
- Można stosować cudzysłów francuski «tekst» lub niemiecki »tekst«.
- W zależności od stosowanego fontu można spotkać 3-4 znaki typograficzne w kształcie poziomej kreski, różniące się długością. Pauza, półpauza, dywiz i minus. W niektórych czcionkach dywiz i minus są identyczne.
- W wierszach zawierających ponad 50 znaków nie należy na początku umieszczać znaku pauzy.
- Wyrazy złożone (jeśli już musimy) dzielimy na myślniku.
- Błędne jest zostawienie „białych korytarzy” pionowych i poprzecznych.
- Jeżeli ostatni wiersz, nie jest dwukrotnie większy od wcięcia akapitowego, taki wiersz należy wygubić we wcześniejszych wierszach.
- Umieszczanie końcowego wiersza akapitu na początku kolumny jest dopuszczalne, ale nie wskazane ze względów estetycznych. Jeżeli jest to zlecenie, warto dopytać, jak ich unikać.
- Nie należy rozpoczynać nowego akapitu na końcu kolumny.
- Ostatniej strony rozdziału nie zostawiamy nie wypełnionej przynajmniej w 1/6
- Nie dzieli się wyrazów kilku kolejnych wierszy.
- Unika się justowania w przypadku, gdy pojawiają się „duże odstępy między wyrazami”.
- Odstępy pomiędzy wyrazami powinny być stałe i powinny wynosić od 0,25 firetu (firet jest długości pauzy lub litery M) do 0,75. Osobiście stosuje w przybliżeniu tą zasadę – skaluję odstępy między wyrazami – mniej więcej od 98% – do 102%.
- W publikacji wielołamowej należy zadbać o to, by tekst był we wszystkich łamach na tej samej wysokości.
W tym króciutkim opracowaniu nie poruszyłem wielu zagadnień np. rozróżnienia pomiędzy pauzami i dywizami, wielkościach typograficznych, odnośnikach i włamywaniu ilustracji.
Wytyczne składu i łamania tekstu:
- Format
Ogólnie przyjęta norma ISO 216 definiuje wielkość arkuszy wydawniczych, dzieląc je na trzy główne szeregi A,B i C. W ich obrębię można wybrać najodpowiedniejszy dla publikacji rozmiar i na jego bazie zaprojektować publikację.
- Liczba łamów
- Odstęp między łamani
- Marginesy, czyli odstępy od brzegów strony
- Krój pisma
- styl czcionki
- Wielkość pisma
- Interlinia, czyli odstępy między wierszami
- Światło – odległość między literami w całym bloku tekstu
- Kerning – odległości pomiędzy znakami
- Wyrównanie tekstu
- wyrównanie do krawędzi
- justowanie
- Sposób justowania
- Wcięcia w tekście
- akapity
- wcięcia z lewej/prawej
- tabulatory
- Sposób przenoszenia wyrazów
- z dzieleniem
- bez dzielenia
- Dzielenie
- wyrazów o określonej długości
- dzielenie wyrazów pisanych z dużych liter
- dzielenie ostatniego wyrazu w łamie
Jest to oczywiście jedynie ogólne i zwięzłe przedstawienie zmiennych, z którymi mamy do czynienia.
Myślę, że bardziej merytoryczne opracowanie pojawi się z czasem.